Selembar Surat Kardus

LAPORAN FIELD TRIP KELAS X DI SUMPANG BITA

KOLABORASI MATA PELAJARAN (sejarah, geografi, bahasa inggris, sosiologi)

Nama Penulis:

adel

jaysent

young dy

dylan

YAYASAN BUKIT ZION GKKAUP

SMA ZION

2018

    Foto penulis di Makam Raja-raja Sangalla' Tana Toraja

 (Dokumentasi Pribadi Irvan Tandilintin)

(Dokumentasi Pribadi Irvan Tandilintin)

En werkelijk heel de Torajakerk heeft dit feest gevierd. Van maart tot oktober zijn in alle classes van de kerk grote streeksamenkomsten gehouden in de open lucht, wat te vergelijken met onze zendingsdag in Driebergen. Daar werd de geschiedenis van de voortgang van het Evangelie verhaald, daar werd gepreekt, gezongen, gebeden om voortgaande genade, gezamenlijk gegeten, de Heere gedankt voor zijn onuitsprekelijke gave, daar werden de feestgaven van de gemeente bij opbod verkocht voor de voortgang van het werk. In de classes werden ook de competities gehouden tussen de koren en de zanggroepen, die wilden meedingen naar de eer op het grote feest begin oktober in Rantepao te mogen optreden. Op die grootse herdenking in Rantepao immers zou de viering haar hoogtepunt bereiken.

Laat ik u mogen meenemen naar die hoogtijdagen in Rantepao. Velen van u kennen - althans van foto''s - het witte kerkje van Rantepao. Hoewel ook Rantepao steeds dichter bebouwd wordt, is het grote grasveld rondom de kerk nog steeds als kerke-erf intact gebleven. Langs de buitenrand van dit grote veld zijn van bamboe, planken en nippabladeren grote afdaken op palen gemaakt, die als een theater ruimte bieden voor duizend toeschouwers. Hier en daar zijn er uit-stekende, met houtsnijwerk versierde Torajagevels in gemaakt. Het geheel gekleurd in de Torajakleuren (rood, geel, zwart en wit), aan de zijkant een eretribune, prachtig opgetuigd ter ontvangst van de eregasten, zoals de Indonesische minister van godsdienst met zijn gevolg.

Deze twee-verdieping ,,tribune/huizen" zullen meer dan een week lang onderdak kunnen bieden - ook voor de nacht - aan de talloze Toraja''s, die uit negenendertig classes van de kerk zijn samengestroomd. Aan dit, je zou haast zeggen ,,complete christendorp in Torajastijl", hebben alle classes ook bijgedragen in natura en mankracht. Op het veld, schuin tegenover de ingang van de kerk, is een schip gebouwd,,,het schip van de kerk". Met grote letters is er op geschreven: ,,Jezus Christus het leven der wereld". Op de voorplecht staat een spreekgestoelte in de vorm van een ,,dulang". In vroeger dagen was dat een houten schaal op een hoge voet, waarin bij grote adatfeesten de hoge gasten hun maaltijd kregen opgediend, nu de plaats van waar tijdens het feest het Woord des Levens zal worden bediend. Het klankbord/zonnescherm boven het spreekgestoelte is gemaakt in de vorm van een opengeslagen boek. Zo mogen prediker en hoorders zich samen scharen onder het Woord.

Op een dankfeest mag het symbool van de overvloed, die de Heere Zijn kerk dagelijks ook in de vervulling van de materiële noden schenkt, niet ontbreken. Een groep vrouwen in traditionele kledij stampt dan ook midden op het feestterrein in een groot houten rijstblok de padi (rijst) van de nieuwe oogst. Wie het geklank kent, kan aan de wisseling in cadans en klank van de op de bodem en tegen de zijwand van het rijstblok stampende bamboe''s de feestmelodie herkennen van de hoge Toraja-dankfeesten. In een kring van dansende en zingende jongemannen wordt in telkens wisselende bewoordingen de lof gezongen van Hem, die Zijn volk verlost uit zonde en duisternis. Temidden van deze kleurige, feestelijke diepe symboliek zal de Torajakerk op maandag 3 oktober haar vele gasten ontvangen.

De herdenkingsdienst                                     

In eigen kring - en daar wordt de GZB bij gerekend - zal op de zondagavond daarvóór een plechtige herdenkingsdienst ,,in de uitdrukkingswijze van de Toraja''s" gehouden worden, dat wil zeggen in koorzang, preek (deels in de prachtig klinkende oude priestertaal), samenzang en verscheiden symbolen, typerend voor de dankfeesten. Nu wordt ook gebruik gemaakt van het in Rantepao aanwezige electrische licht. Probeert u het zich in te denken: tenwijl werkelijk duizenden mensen in volkomen stilte luisteren, gaan alle lichten op het feestterein geleidelijk uit tot het volkomen donker is. En het is donker, een tropennacht bij nieuwe maan. Dan klinkt in die duisternis onder doodse stilte de sonore stem van de voorganger, Ds. Lebang. „Wij zaten in duisternis, in diepe donkerheid, waarlijk duisterlingen waren wij. . . maar nu (en één voor één gaan de lichten weer aan) zijn wij getrokken, getrokken door de Heere Zelf uit die duisternis van heidendom en zonde in Zijn wonderbaar licht." Getekend wordt het werk des Heeren in Tana Toraja vanaf 1913 tot nu. Het geheel is ook door het met duizenden samen zingen van de Toraja-psalmen zeer indrukwekkend, bijzonder stijlvol en heeft dan ook de volle aandacht van heel die grote schare. Persoonlijk heb ik deze zondagavond heel duidelijk beleefd als het hoogtepunt van heel het herdenkingsfeest, terwijl de maandag voor het merendeel van de Toraja''s de grote, geweldige dag is geweest. Vindt dit verschil in beleving zijn oorzaak alleen in het feit, dat wij Nederlandse Calvinisten ons bij een herdenking meer aangesproken voelen door het sobere en het plechtige, tenwijl de Toraja het meer in het uitbundige zoekt, of is de uitgelaten viering op de maandag inderdaad meer door de cultuur dan door het Evangelie gekleurd, zoals ook enkele jonge Torajapredikanten me ongevraagd en spontaan bekenden?

Laten we in ieder geval proberen iets mee te beleven van die feestelijke maandag. We komen al vrij vroeg het terrein op. Zo kunnen we de sfeer van bedrijvige voorbereiding proeven, we maken een praatje met de rijststampende vrouwen, die ons de betekenis van ,,het geklank" uitleggen, we geven wat nauwkeuriger acht op de wóórden van het lied van de dansende jongemannen: Puang Jesu tu Pela''bak untaloi kamatean... het lied van de Zaligmaker, die de dood heeft ovenwonnen. ., en krijgen als GZB-delegatie onze plaats aangewezen in het ,,schip van de kerk", één met de vele Torajapredikanten, die ons daarin zullen omringen. Maar dan gaat het ook beginnen: de Torajakerk gaat haar van heinde en verre gekomen gasten ontvangen, om samen met hen in opgetogen blijdschap te herdenken, dat nu al sinds zeventig jaar het Evangelie van Jezus Christus mocht klinken in Torajaland. En een Toraja weet wat het is: gasten ontvangen. Eerst komen de hoge gasten, de Indonesische minister van godsdienstzaken met zijn gevolg en daarachter afgevaardigden van de meeste bij de Indonesische raad van kerken aangesloten kerken. Zij worden begroet door een - speciaal in antiek Toraja-costuum gestoken - commissie van ontvangst, naar hun plaatsen geleid en volgens adat-ritueel voorzien van koffie en koek in plaats van sirih-pruim. Als dit ritueel is afgesloten komen in eindeloze rijen de vertegenwoordigers van alle classes van de Torajakerk het feestterrein op. Iedere classis afzonderlijk met voorop de feestgave van de classis.

Naar oud gebruik zijn die feestgaven - meestal varkens - opgetuigd. Met recht, , feestvarkens". Stelt u zich voor: de classis Ujung Pandang (het oude Makassar) wordt aangekondigd. Luid joelend en hossend wordt een door minstens honderd jongens en mannen gedragen metershoge bamboe-stellage het feestterrein opgedragen. Niet al te hoog boven de honderden schouders troont een log, vet, zwart, Torajavarken, wel zodanig ingepakt, dat het zich , , noch roeren, noch bewegen" kan. Het kijkt wat verdwaasd over zoveel eerbetoon in de richting van de eretribune, waar een bewonderend gemompel opstijgt. Maar het varken is niet het enige wat op de stellage uitgestald is. Ettelijke gebatikte sarongs vormen, kunstig gevouwen, een hoogoprijzend baldakijn boven het vorstelijke varken en hoog in de top prijkt een voorstelling van Christus. Voor ons is dat een onvoorstelbare combinatie, voor de Toraja''s getuigt het juist van diepe symboliek: boven alles uit rijst de Christus, Hij heeft de hoogste plaats in Torajaland gekregen. Hierachter volgen de predikanten in toga-en de honderden gemeenteleden uit die classis. Pas dan volgt de lettoan (versierde feestgave) van de volgende classis.Het lijkt wel of er geen einde aan de stoet zal komen, golven van kleuren en vreugde. Maar als dan toch alle vertegenwoordigers van de classes hun plaats gevonden hebben, begint de Indonesische herdenkingsdienst. De voorzitter van de synode, Ds. A. J. Anggui, preekt oipziende en vooruitziende - naar aanleiding van de thematekst van de herdenking: ,,Sta op en eet, want de weg zou voor u te veel zijn". Indrukwekkend klinkt de zang van het geweldig grote verenigde koor van honderden vrouwen uit alle classes. Een grote plaats is ingeruimd voor de voorbeden, uitgesproken door vertegenwoordigers van die kerken uit Indonesië, die een grote rol gespeeld hebben bij de Evangelieverkondiging in Torajaland (doordat zij in de begintijd ondenwijzers voor de zendingsscholen leverden) n.l. Ambonezen, Minahassers en Sanginezen. En vanzelfsprekend wordt er veel samen gezongen. Met recht: Juicht, o volken juicht, handklapt en betuigt onze God uw vreugd, wees tesaam Verheugd!

Natuurlijk kun je erop afdingen. Natuurlijk kun je de vraag stellen of niet te veel de cultuurvormen van de Toraja gebruikt zijn en of niet te weinig de inhoud van het Evangelie beklemtoond is. Natuurlijk kun je je afvragen waarom de GZB zo weinig aandacht kreeg terwijl toch de GZB het middel in Gods hand is geweest om het Evangelie naar Torajaland te brengen. Maar het is beter om bescheiden achteruit te treden en in ootmoedige dankbaarheid de feestvreugde mee te beleven. Want voor dankbaarheid zijn redenen te over: dét dit feest gevierd mocht worden, dét er duizenden Toraja''s vreugde bedreven omdat het Evangelie in Torajaland gekomen was. Dankbaarheid, dat we daar waar zeventig jaar geleden nog geen christen was, nu met zovelen samen de lof van onze God mochten zingen en dat zovelen - ook niet-christenen - dat mochten horen.

SEJARAH MASUKNYA BELANDA KE TORAJA DAN TERBENTUKNYA RANTE KARASSIK 

Terbentuknya Rante Karassik tdk terpisahkan dgn sejarah Siambe' Pongmaramba. Beliau adalah salah satu pemimpin/bangsawan dari Kesu' dan Tikala yg sangat berpengaruh di Toraja pada sekitar tahun 1880 - 1916. Kehadiran tentara Belanda di beberapa wilayah di sulawesi selatan, seperti Bone dan Luwu telah diketahui beliau. Untuk menyusun strategi menghadapi tentara Belanda, Siambe' Pongmaramba mengutus anak menantunya, Siambe' Tangdirerung ke Bone, Sidenreng dan Mandar untuk mengamati langsung pergerakan tentara Belanda serta juga bertemu dgn para penguasa di daerah tersebut guna membicarakan cara terbaik menghadapi tentara Belanda. Hasil pembicaraan dgn Raja-raja Bugis, khususnya Bone dan Mandar, disimpulkan bhw Belanda memiliki persenjataan yg tdk mungkin dilawan secara frontal. Kemudian pada September 1905 diadakan pertemuan di Buntu Pune, salah satu kediaman Siambe' Pongmaramba membicarakan sikap orang Toraja menghadapi tentara Belanda. Pertemuan Buntu Pune dihadiri pemimpin-pemimpin terkemuka dari berbagai daerah di Toraja, seperti Puang Tarongko, Bombing, Matandung, Pongtiku, Pongsimpin, dll. Hasilnya menetapkan bhw "perang saudara", yaitu perang antar daerah di Toraja dihentikan dan kekuatan diarahkan untuk melawan Belanda.

Pada bulan Maret 1906 tentara Belanda (MARSOSE) sdh memasuki Toraja dari Luwu melalui Balusu. Beberapa penguasa daerah yg dilalui tentara belanda mencoba melakukan perlawanan tetapi tdk mampu membendung keunggulan persenjataan belanda, dan dalam wkt singkat sdh berada di wilayah Rantepao, daerah kekuasaan Siambe' Pongmaramba. Menyadari kekurangan persenjataan yg dimiliki, akhirnya Siambe' Pongmaramba menyimpulkan bhw cara terbaik melawan Belanda adalah kooperatif sambil melemahkan kekuatan Belanda dari dalam. Strategi tersebutlah yg kemudian memungkinkan Siambe' Pongmaramba bersama beberapa pemimpin Toraja ditunjuk sebagai Kepala Distrik (Parengnge') Kesu" merangkap Parenge' Tikala pada tahun 1907.

Saat tentara Belanda memasuki Rantepao, Siambe' Pongmaramba masih berkabung, karena baru selesai melaksanakan upara adat pemakaman ayahhandanya (Sia Nek Lai' Pali') di Rante Menduruk (kini menjadi Markas Kodim 1414 Tator). Ketika tentara Belanda meminta pemondokan/lantang bekas upacara pemakaman, beliau terpaksa mengizinkan dgn perjanjin Belanda harus memindahkan semua Simbuang (Batu Menhir) ke lokasi yg dipilih siambe' pongmaramba. Lokasi upacara pemakaman keluarga Siambe' Pongmaramba akhirnya dipindahkan ke Karassik, yg kini dikenal sebagai "RANTE KARASSIK". Dari sekian banyak batu simbuang yg ada di rante menduruk, hanya 8 buah yg dpt dipindahkan Belanda dgn mengerahkan beratus-ratus orang dlm wkt berbulan-bulan. Sisa simbuang yg tdk sanggup dipindahkan tetap ada dan telah tertimbun di Rante menduruk, lokasi KODIM 1414 Toraja......

sumber : Bpk. Eddy Papayungan

PASSURA’ SEBAGAI SUMBER DAN HISTORIOGRAFI SEJARAH TORAJA

       Etnis Toraja termasuk salah satu suku bangsa Indonesia yg tdk mengembangkan aksara tulisan dalam bentuk teks verbal. Oleh karena itu secara metodologis ada rintangan bagi sejarawan untuk merekonstruksi masa lalu toraja bila hanya mengandalkan sumber dokumen tertulis berbentuk arsip. Bagi yg berpaham ekslusivisme dgn mudah dpt menggunakan prinsip, “tdk ada dokumen tertulis tdk ada sejarah”.. akibatnya lenyaplah masa lalu toraja yg unik. Meskipun tdk meninggalkan dokumen tertulis, tdk berarti etnis toraja tdk menyimpan aktualisasi masa lalunya. Selain penuturan lisan, passura’ yg terdapat pada bangunan adat tongkonan dan benda budaya lainnya, merupakan teks gambar yg terseleksi atau tepatnya aktualitas yg terdokumentasi dgn baik berdasarkan hasil konvensi leluhur masyarakat toraja.

       Etnis Toraja selalu menyebut bangunan adatnya sebagai " Banua Passura’/disura' ", yg bisa diartikan sbg "Depot arsip", penuh dgn teks gambar yg berderet panjang dan penuh arti.Gambaran dlm passura' dipilih sedemikian rupa dan tampak merupakan bagian dari kehidupan masyarakat toraja masa lalu.

     Terdapat lebih kurang 125 motif gambar passura' yg pernah diciptakan yg masing-masing menggambarkan realitas kehidupan, dan 75 motif hanya dikhususkan untuk bangunan Tongkonan. Etnis toraja mengklasifikasikan gambar passura' ke dalam 4 kategori berdasarkan ketentuan adat turun temurun : 1. Garonto’ passura’, yaitu gambar utama dan dianggap sbg pangkal atau dasar untuk memahami budaya toraja 2. Passura Todolo, dianggap sbg realitas penggambaran hidup ketika seseorang berusia dewasa terutama yg telah berkeluarga sampai kakek-nenek. 3. Passura malollle’, yakni penggambaran realitas hidup kelompok remaja muda-mudi sebelum mereka membangun rumah tangga. 4. Passura Pa’barrean, dianggap sbg penggambaran berbagai aneka kehidupan yg berhubungan dgn suasana yg penuh kegembiraan dan kesenangan.

MEMBACA PASSURA' DAN MENGHADIRKAN MASA LALU
       Bagaimana sebuah teks passura' yg berasal dari masa lalu dpt dibaca dan dipahami maksud yg tersimpan di baliknya, sangat dipengaruhi oleh cara berpikir seni rupa. Mengikuti cara berpikir seni rupa, dapat dijelaskan empat motif passura' sbb :
1. Pa’ barreallo (Pembagian wilayah di toraja)
2. Pa’tedong (Kendaraan)
3. Pa’ kapu’ baka (Kemanusiaan)
4. Pa’ daun paria (Larangan-larangan)